HISTORIA MIEJSCOWOŚCI I ZESPOŁU
DWORSKO-PARKOWEGO W DĄBROWIE

Dzisiejsza miejscowość o nazwie Dąbrowa leżąca w województwie mazowieckim, powiecie siedleckim i gminie Przesmyki do lat 30. XX wieku nazywała się Duplewice. Fakt zmiany nazwy został odnotowany w Obwieszczeniu Ministra Spraw Wewnętrznych Felicjana Sławoja Składkowskiego z dnia 17 października 1930 roku. Inicjatorem zmiany nazwy był nauczyciel Jan Dąbrowski..

Źródłosłów pierwszej nazwy ma swoje wytłumaczenie w znaczeniu słowa „du” w języku praindoeuropejskim. Oznacza ono coś podwójnego. Do tej pory mieszkańcy dzielą ją na „Małą wieś” (część północna) i „Dużą wieś” (cześć południowa, od strony wsi Kaliski).

Nazwa Duplewice pojawia się w znanych dotychczas dokumentach pisanych od XV wieku. Wieś należała wówczas do rodziny Grotów herbu Rawicz. Ich protoplastą był rycerz o imieniu Grot wzmiankowany w 1452 roku, o którym wiadomo, że był właścicielem pobliskiego majątku Tokary i sprawował urząd wojskiego drohickiego. Po nim dziedziczyła wdowa Anna oraz ich syn – Leonard (1475 r.).

Kolejna wzmianka pochodzi z 1570 roku gdy nazwa wsi pojawia się w lustracji nowo utworzonego województwa podlaskiego po włączeniu tego obszaru do Korony. Z tego dokumentu dowiadujemy się że ówczesnymi właścicielami wsi byli Jan i Stanisław Grotowie, synowie Bartłomieja Grota – wojskiego mielnickiego, chorążego drohickiego i mielnickiego oraz Anny z Raczków.

Dwa ostatnie wieki pierwszej Rzeczypospolitej na temat historii Duplewic nie zostały jeszcze przebadane i opracowane. Znacznie więcej wiadomości o Duplewicach pochodzi z XIX wieku i dotyczą one konkretnie założenia dworskiego. Wiadomo, że dwór został wzniesiony dla rodziny Dobrzyńskich w 1850 roku. Był to klasycystyczny parterowy, murowany obiekt pokryty czterospadowym dachem. Na osi posiadał portyk wgłębny z dwiema kolumnami toskańskimi. Obok, dwa lata później (1852 r.) wzniesiono także murowaną, parterową oficynę nakrytą również czterospadowym dachem z wejściową wnęką ujętą parą półkolumn.

W 2 połowie XIX w. Duplewice należały do dóbr łysowskich. Ich właścicielami byli Jakub Dobrzyński i jego żona Rozalia z Kłopotowskich. W 1890 roku w sąsiednim dworze w Łysowie jako guwerner pracował Stefan Żeromski (1864-1925) – późniejszy wybitny pisarz polski. Do 1909 roku majątkiem zarządzali Dobrzyńscy.

Jakub Dobrzyński Fotografia z archiwum rodzinnego Radosława Wiszniowskiego
Rozalia z Kłopotowskich Dobrzyńska Fotografia z archiwum rodzinnego Radosława Wiszniowskiego

Jakub Dobrzyński
Fotografia z archiwum rodzinnego
Radosława Wiszniowskiego

Rozalia z Kłopotowskich Dobrzyńska
Fotografia z archiwum rodzinnego
Radosława Wiszniowskiego

W  1911 roku Duplewice nabyli Ignacy Fonberg z żoną Zofią z Łuniewskich. Za ich czasów majątek liczył 400 ha gruntów ornych i 100 ha lasów. Uprawiano pszenicę, żyto i rzepak. Była tam również stajnia dla 20 koni. Z czasem w majątku pojawił się traktor i młockarnia napędzana lokomobilą. W czasie, gdy Polska odzyskała niepodległość dwór oświetlano energią elektryczną z siłowni wiatrowej. W okresie międzywojennym hodowano krowy mleczne rasy holenderskiej a staw przy dworze zarybiono. Był też duży sad owocowy z drzewami jabłoni, grusz, wiśni i czereśni oraz krzewami owocowymi oraz warzywnik.

Podczas II wojny światowej dwór stał się ostoją dla ukrywających się żołnierzy AK. Zaopatrywał on w żywność oddziały partyzanckie działające w okolicy. W 1944 roku NKWD aresztowało Ignacego Fonberga i przez półtora roku przetrzymywano go w siedleckim więzieniu. Był on ostatnim właścicielem dworu. Majątek rozparcelowano, a rodzina musiała opuścić Dąbrowę. Od 1945 roku w obiektach mieściły się szkoła i przedszkole. Od 1994 roku stanowiły mienie skomunalizowane gminy Przesmyki.

W 2010 r. władze gminy dokonały darowizny nieruchomości na rzecz województwa mazowieckiego z przeznaczeniem na działalność kulturalną Muzeum Regionalnego w Siedlcach, po czym rozpoczęto prace rewitalizacyjne.

Prace remontowe trwały w latach 2011-2015. Pierwszym etapem było przygotowanie całej dokumentacji projektowej z niezbędnymi pozwoleniami i uzgodnieniami. Kolejnym etapem był remont obu budynków, który doprowadził do tzw. stanu surowego zamkniętego. Po niespełna sześciu miesiącach dwór i oficyna zyskały nową, odświeżoną elewację oraz charakterystyczne poszycie dachowe z czerwonej ceramicznej dachówki wraz z białymi kominami, idealnie wkomponowując się w otoczenie.

Przekazanie kluczy do dworu dyr. Andrzejowi Matuszewiczowi wraz z dokumentami dotyczącymi przejęcia Dworu w Dąbrowie przez wójta gm. Przesmyki Andrzeja Skolimowskiego. Fot. S. Kordaczuk, 2010 r.

Przekazanie kluczy do dworu dyr. Andrzejowi Matuszewiczowi wraz z dokumentami dotyczącymi przejęcia Dworu w Dąbrowie przez wójta gm. Przesmyki Andrzeja Skolimowskiego.
Fot. S. Kordaczuk, 2010 r.

Widok na dwór w Dąbrowie od strony południowo-zachodniej przed remontem. Fot. S. Kordaczuk, 2008 r.

Widok na dwór w Dąbrowie od strony południowo-zachodniej przed remontem.
Fot. S. Kordaczuk, 2008 r.

.

Podworski teren był bardzo zanieczyszczony i porośnięty przypadkową roślinnością. Trudno było odczytać historyczny układ założenia parkowego ze względu na samosiewy oraz spontaniczne użytkowanie tego ternu. Na szczęście częściowo zachował się starodrzew parkowy oraz roślinność typowa dla grądów. Pod koniec 2011 r. młodymi drzewami uzupełniono aleje lipową i dębową oraz usunięto 12 topoli, które zaburzały kompozycję parku. Północną granicę obsadzono szpalerem grabowym. Park wzbogacono o ok. 330 drzew (lipy, dęby, graby, świerki) oraz liczne krzewy ozdobne. Osobną grupę nasadzeń stanowiły róże. W 2012 r. rozpoczęto prace porządkowe i pielęgnacyjne w okolicach stawu usuwając większą część olch nad nim rosnących, a w połowie 2014 r. odtworzono część gospodarczą, w której skład weszły: spichlerz, drewutnia, gołębnik i pasieka.

Widok na dwór od strony parku. Fot. S. Kordaczuk. 2008 r.

Widok na dwór od strony parku.
Fot. S. Kordaczuk. 2008 r.

Widok na oficynę dworską przed remontem. Fot. S. Kordaczuk. 2008 r.

Widok na oficynę dworską przed remontem.
Fot. S. Kordaczuk. 2008 r.

Remont dworu w Dąbrowie. Fot. S. Kordaczuk. 2011 r.

Remont dworu w Dąbrowie.
Fot. S. Kordaczuk. 2011 r.

Remont oficyny w Dąbrowie. Fot. S. Kordaczuk. 2011 r.

Remont oficyny w Dąbrowie.
Fot. S. Kordaczuk. 2011 r.

Lata 2012-2014 spowolniły prace rewitalizacyjne z powodu kryzysu ekonomicznego.

Prace były przeprowadzane małymi krokami, dzięki pozyskiwanym środkom pochodzącym głównie z Samorządu Województwa Mazowieckiego, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz środków własnych Muzeum Regionalnego w Siedlcach. Kolejny etap rewitalizacji nastąpił w 2015 r., kiedy to pozyskane środki unijne pozwoliły na dokończenie podjętych prac.

Jednocześnie muzeum gromadziło przedmioty związane z kulturą ziemiańską, aby móc wprowadzić odwiedzających w klimat dworu z przełomu XIX i XX wieku. Po czterech latach bardzo intensywnych prac, 1 października 2015 r. otwarto Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie, które stało się tym samym trzecim oddziałem Muzeum Regionalnego w Siedlcach po istniejących już oddziałach: Muzeum Pożarnictwa w Kotuniu oraz Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince.

Od 2015 roku Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie nieustannie powiększa swoje zbiory, prowadząc tym samym działalność wystawienniczą, naukowo-badawczą, oświatowo-edukacyjną oraz rekreacyjno-turystyczną,

Budynek dworu w Dąbrowie po rewitalizacji. Fot. K. Starczewski. 2020 r.

Budynek dworu w Dąbrowie po rewitalizacji.
Fot. K. Starczewski. 2020 r.

OBECNA DZIAŁALNOŚĆ MUZEUM ZIEMIAŃSTWA W DĄBROWIE

NAUKOWO-BADAWCZA

  • gromadzenie zabytków i materiałów dokumentalnych,
  • inwentaryzowanie, katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych muzealiów i materiałów dokumentacyjnych,
  • przechowywanie zabytków w warunkach zapewniających im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo oraz magazynowanie ich w sposób dostępny dla celów naukowych,
  • zabezpieczenie i konserwację posiadanych muzealiów,
  • zapewnienie właściwych warunków zwiedzania i korzystania ze zbiorów,
  • organizowanie i prowadzenie badań naukowych,
  • prowadzenie księgozbioru z zakresu swojej specjalizacji i udostępnianie go pracownikom naukowym.

OŚWIATOWO-EDUKACYJNA

WYSTAWIENNICZA

REKREACYJNO-TURYSTYCZNA

GALERIA