Prezentujemy Państwu nóż do otwierania listów oraz przecinania papieru znajdujący się w gabinecie pana domu, na ekspozycji stałej.

Tradycja przesyłania informacji sięga starożytności. Słowo „poczta” pochodzi z języka łacińskiego od sformułowania „mutatio postia”, w Cesarstwie Rzymskim zwrot ten oznaczał stację wymiany koni. Do przewożenia korespondencji używano wówczas posłańców wysyłanych indywidualnie z każdym listem lub wiadomością. Używali oni tzw. „koni rozstawnych”, oznaczało to, że na trasie podróży w pewnych odległościach rozmieszczano konie. Zabieg ten miał na celu szybkie przebycie drogi poprzez zmienianie koni w poszczególnych punktach.

Początki poczty w Polsce datuje się na 18 października 1558 r., wówczas król Zygmunt August ustanowił Pocztę Królewską, miała ona oprócz listów przewozić także bagaże oraz ludzi. Król powierzył jej organizację Włochowi Prosperowi Prowanie, który stworzył wzdłuż ważnych szlaków stacje pocztowe. Można było na nich wymienić konie, odpocząć, a także nadać list. Powstało wówczas połączenie między Krakowem i Wenecją (przez Wiedeń i Graz), trasę pomiędzy miastami pokonywano w 10 dni (ok. 1000 km).

Oprócz Poczty Królewskiej funkcjonowały również poczty prywatne przesyłające korespondencję pomiędzy kupcami, klasztorami, miastami, sądami, itp.

Prezentowany eksponat to nóż do otwierania listów oraz papieru w kształcie wydłużonej lilii. Posiada on rączkę zakończoną płaskim, podłużnym ośmiobokiem, który pełnił funkcję tłoku pieczętnego oraz lancetowate ostrze ze zdobieniem w formie podwójnego krzyża na środku. Opisywany nóż wykonano ze srebrzonego mosiądzu, a jego wymiary to: 1,4 cm wysokości, 3,1 cm szerokości i 22 cm długości.

Anna Leśniczuk

Fotografie:
Piotr A. Czyż

Literatura:
1. Gloger Z., „Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. 4, [P – Ż]”, Warszawa 1903
2. „Krótki Zarys Dziejów Poczty w Polsce i Taryfa Pocztowa”, Poznań 1929.
3. https://www.poczta-polska.pl/o-firmie/historia/ [dostęp 10.08.2021]
4. https://www.rp.pl/Rzecz-o-historii/308179855-Jak-to-z-poczta-w-Polsce-bywalo.html [dostęp 10.08.2021]
5. http://studiumprzypadku.edu.pl/images/studiumprzypadku/041c-Poczta_case-Ok_20_12_2017.pdf [dostęp 10.08.2021]