Eksponat tygodnia – urynał ceramiczny

Przedstawiamy dzisiaj Państwu urynał ceramiczny znajdujący się w sypialni, na ekspozycji stałej.
Eksponat wykonano najprawdopodobniej w dziewiętnastowiecznej Anglii z ceramiki szkliwionej. Wzór kwiatowy został naniesiony techniką kalkomanii. Naczynie ma 13 cm wysokości oraz średnicę podstawy 22,5 cm. Zaopatrzone jest w uchwyt służący do przenoszenia.
Urynały były potocznie nazywane nocnikami lub naczyniami nocnymi. Używano ich już w starożytnym Rzymie w I w n.e. W Europie okres ich największej popularności przypadał na XVIII i XIX w. Wykorzystywano je w zamożnych domach i dworach. Były wykonywane z różnych materiałów: miedzi, srebra, ceramiki.
Skorzystanie z niego wymagało często pomocy drugiej osoby, dlatego też angażowano do tego najwierniejszych służących.
Karolina Nakwaska w poradniku z 1843 r. „Dwór wiejski” radziła by nocniki chować do szafek znajdujących się przy łóżkach, gdyż: „[…], bo jestże co nie porządniejszego , jak naczynie nocne pod łóżkami stawiane? Jest to nawet szkodzące zdrowiu.” Ponadto zwracała uwagę, że warto przy sypialni mieć niewielkie pomieszczenie, w którym powinny się znajdować sprzęty potrzebne do czystości: „Upraszam cię, pamiętaj o tem i nie czyń tak, jak u nas w niektórych domach, gdzie albo w przechodnim korytarzu w brew przystojności i skromności stawiają naczynia pierwszego użytku, albo ogród oznaczają na miejsce ku wygodzie służące! Ileż chorób z tego wynika!
Urynały ustawiano również pod krzesłem toaletowym, które było meblem z unoszonym siedziskiem i otworem.
Pod koniec XIX w. wynaleziono klozet spłukiwany wodą, więc stopniowo rezygnowano z używania urynałów.

Anna Leśniczuk
Fotografie: Piotr A. Czyż

Literatura:
Karolina Nakwaska z Potockich, „Dwór wiejski : dzieło poświęcone gospodyniom polskim, przydatne i osobom w mieście mieszkającym przerobione z fr. pani Aglaë Adanson wielu dodatkami i zupełnem zastósowaniem do naszych obyczajów i potrzeb”. T. 1, Poznań 1843.
https://www.wilanow-palac.pl/urynaly_czyli_naczynia_nocne.h… [dostęp 21.07.2020]
https://www.woda.edu.pl/artykuly/historia_toalety/ [dostęp 21.07.2020]
http://www.magwil.lt/material,nieromantycznie-o-romantyczny…
[dostęp 21.07.2020]