Eksponat tygodnia – cukiernice skrzynkowe, Fabryka Wyrobów Srebrnych i Platerowanych Józef Fraget.
Prezentujemy dzisiaj Państwu dwie cukiernice skrzynkowe, które znajdują się w naszych zbiorach. Pochodzą z warszawskiej Fabryki Wyrobów Srebrnych i Platerowanych Józef Fraget.
Pierwsza z nich została wykonana w latach 1851 – 1859, ma kształt prostopadłościanu z wyoblonymi narożami i czterema nóżkami w kształcie niewielkich kul. Jej wymiary to: 9,5 cm wysokości, 14 cm szerokości i 11 cm głębokości. Korpus ozdobiono motywem roślinnym, podobnie jak wieko.
Cukiernica posiada punce wskazujące na wytwórcę: w owalu WARSZAWA / FRAGET / PLAQUE oraz oznaczenia „N” i „2”. Litera „N” oznacza, że wykonano ją ze stopu miedzi, niklu oraz cynku, jest to tzw. „nowe srebro” (neusilber). Nie zawierało ono srebra, jednak wyglądem je przypominało.
Drugi eksponat został wykonany w latach 1896 – 1914, podobnie jak pierwszy ma kształt prostopadłościanu z wyoblonymi narożami i nóżkami w kształcie kul. Jego wymiary to: 10,5 cm wysokości, 14 cm szerokości i 12 cm głębokości. Korpus oraz wieko zdobiony jest grawerowanym motywem roślinnym.
Posiada punce: w owalu „FRAGET W WARSZAWIE”, dwugłowy orzeł, litera „N” (nowe srebro) oraz skrzyżowane młotki.
W Polsce cukiernice zaczęły być używane na dworach magnackich w połowie XVIII w., miało to związek z pojawieniem się kawy oraz herbaty.
Cukier był towarem drogim, uznawanym za lekarstwo, z tego też powodu przechowywano go w apteczkach. Początkowo używano trzcinowego nazywanego „kanarem”, ponieważ był sprowadzany z Wysp Kanaryjskich. Na ziemiach polskich dopiero w latach 40. XIX w. zaczęto wytwarzać go z buraka. Sprzedawany był w głowach (stożkowe bryły o wadze od 2 do 16 kg), które rozłupywano na mniejsze części.
W dworach często był podawany na stoły w cukiernicach zamykanych na kluczyk.
Anna Leśniczuk
Fotografie: Piotr A. Czyż
Literatura:
E. Kowecka, „W salonie i w kuchni. Opowieść o kulturze materialnej pałaców dworów polskich w XIX w.”, Poznań 2008.
https://www.wiatrak.nl/…/historia-cukru-od-zbawienia-do-zag… [dostęp 06.07.2020]
