Eksponat tygodnia – szkandela, XX w.
Kolejnym eksponatem, który prezentujemy Państwu jest szkandela znajdująca się w sypialni, na ekspozycji stałej.
Nazwa obiektu pochodzi z języka włoskiego: „scaldare” – ogrzewać, „letto” – łóżko, w Polsce znana jako ogrzewadło, ogrzewalnik, wygrzewacz lub wygrzewadło. Służył on do ogrzewania pościeli. Sposób użycia szkandeli opisuje w książce „Domy i dwory” Łukasz Gołębiowski (1773 – 1849): „Naczynia to są z miedzi, w które sypie się żaru, zamyka je i pociąga kilkakroć po prześcieradle aż się ociepli”.
Szkandela znajdująca się w naszych zbiorach została wykonana z mosiądzu oraz drewna, ma 90 cm długości. Pojemnik o średnicy 26 cm z ozdobnym wiekiem posiada otwory, które sprawiały, że mieszczący się tam żar dłużej się tlił i wytwarzał tym samym więcej ciepła. Z tego też powodu urządzenie było niebezpieczne, ponieważ bardzo łatwo można było nim zaprószyć ogień.
Prezentowany eksponat przypomina kształtem patelnię z długim drewnianym uchwytem, można było zawiesić go w pobliżu pieca lub komina.
Szkandele były bardzo cennym przedmiotem, często dziedziczonym z pokolenia na pokolenie.
Anna Leśniczuk
Fotografie: Piotr A. Czyż
Literatura:
J. Banaś, „Termofor, czyli bez szkandeli ziąb w pościeli. Historia przedmiotu”, wyborcza.pl, 6 lutego 2017 [dostęp 08.06.2020].
Ł. Gołębiowski, „Domy i dwory: przy tém opisanie apteczki, kuchni, stołów, uczt, biesiad, trunków i pijatyki, łaźni i kąpieli, łóżek, pościeli, ogrodów, powozów i koni, błaznów, karłów, wszelkich zwyczajów dworskich i różnych obyczajowych szczegółów”, Lwów 1884, s.142.