Eksponat tygodnia – para świeczników czteroświecowych, po 1852 r.

Dzisiaj prezentujemy Państwu parę świeczników (kandelabrów) czteroświecowych pochodzących z warszawskiej Fabryki Wyrobów Srebrnych i Platerowanych Józef Fraget, znajdują się one w pokoju stołowym, na ekspozycji stałej.
Obiekty wykonano z miedzi, a następnie posrebrzono. Jest to technika polegającą na nakładaniu na wyroby metalowe srebra w formie cienkiej powłoki metodą walcowania na gorąco.
Świeczniki mają wysokość 45 cm, stopa każdego z nich jest kwadratowa (12,5 x 12,5 cm), a trzon toczony. Trzy ramiona są delikatnie zdobione, tulejka na czwartą świecę znajduje się pośrodku, w zwieńczeniu trzonu.
Świeczniki sygnowane są: WARSZAWA / FRAGET / PLAQUE.
Od XVIII w. świeczniki wytwarzano metodą odlewu, oddzielnie powstawał każdy element, następnie lutowano ze sobą poszczególne części.
Wieloramienne kandelabry były najczęściej ustawiane w pokojach stołowych oraz gabinetach, gdyż znakomicie oświetlały wnętrza. Nieużywane przechowywano w pokoju kredensowym lub w szafach znajdujących się w pokoju stołowym. Były to przedmioty kosztowne, dbano o nie i starannie czyszczono.
Warto w tym miejscu wspomnieć kilka słów o rodzinie Fraget wywodzącej się z Francji, mającej koligacje z ziemiaństwem i arystokracją oraz o ich rodzinnym interesie.
Niewielki zakład powstał w 1824 r. przy ulicy Jasnej w Warszawie, założył go Alfons Fraget, który przybył z Paryża. W 1848 r. przejął go brat Alfonsa – Józef, który powszechnie uznawany jest za twórcę marki „Fraget”. Wówczas fabryka mieszcząca się przy ulicy Elektoralnej zaczęła produkować na szeroką skalę sztućce, galanterię stołową oraz wyroby ze srebra. Głównym rynkiem zbytu oprócz ziem polskich była Rosja.
Po śmierci Józefa rodzinny interes przejął syn Julian. Po nim zarząd nad firmą objęła jego córka Maria Antonina, żona księcia Czesława Światopełk – Mirskiego herbu Białynia (właściciela dóbr Woroniec w powiecie bialskim), a następnie ich syn Józef żonaty z księżniczką Marią Anielą Albertiną Radziwiłł herbu Trąby z Nieświeża.
Po II wojnie światowej fabryka została upaństwowiona, a w 1961 r. połączono ją z firmą o podobnym profilu działalności Bracia Henneberg. Od 1 stycznia 1965 r. funkcjonowała pod nazwą Warszawska Fabryka Platerów „HEFRA” (HEnneberg i FRAget). Po 1989 r. firma została sprywatyzowana, wielokrotnie zmieniała właścicieli, istnieje do dziś.

Anna Leśniczuk
Fotografie: Piotr A. Czyż
http://www.sejm-wielki.pl/album.php… [dostęp 17.06.2020]

Literatura:
M. Dygas, „Perły, perełki Rzeczypospolitej. Prekursorzy, przedsiębiorcy, patrioci”, Warszawa 2019.
„Słownik terminologiczny sztuk pięknych”, red. K. Kubalska – Sulkiewicz, M. Bielska – Łach, A. Manteuffel – Szarota, Warszawa 2002.