Niegdyś epistolografia stanowiła ważną część życia społeczeństwa, zwłaszcza ziemiaństwa, prowadzono bardzo bogatą korespondencję. Za pioniera w tej dziedzinie można uznać Józefa Ignacego Kraszewskiego. Napisał ok. 40 000-60 000 listów. Większość jego listów przechowywana jest z Bibliotece Jagiellońskiej. Pisanie listów wiązało się z przedmiotami, przeznaczonymi do tego celu.

Dziś prezentujemy Państwu eksponat, pochodzący z nieistniejącego już majątku w Przytocznie (obecnie powiat lubartowski, województwo lubelskie), należącego do rodziny Kuszellów. Jest to sekretera, znajdująca się na ekspozycji stałej w dworskiej kancelarii. Etymologia słowotwórcza wywodzi się z fr. secrétaire, łac. secretum – tajemnica.

Jest to interesujący mebel. Typowe sekretery/sekretarzyki zaczęły się pojawiać w I połowie XVIII w. i składały się z prostokątnej podstawy z dwiema obszernymi i dwiema mniejszymi szufladami oraz uchylnym blatem. Konstrukcja najczęściej była sosnowa. Około 1700 r. był to rodzaj komody lub kabinetu, zamykanego klapą, która tworzyła blat do pisania. Forma mebla ukształtowała się z latach 60. XVIII w. we Francji. Po czym bardzo mocno ewoluowała.

Nasza nadstawka jest jedną z dwóch części używanych przez rodzinę Kuszellów. Niestety, nie zachowała się podstawa, nie wiemy, jak wyglądała pierwotnie. Górna część stanowi przykład mebla łatwego do przenoszenia i podróżowania, nazywana była sekretarzykiem podróżnym, pultyną, skryptorium. Cechy, które bardzo mocno charakteryzują ten przedmiot, to pięknie zdobione fornirowane drzwiczki, do budowy których wykorzystano kilka gatunków drzew. Dzięki takiej kompozycji drewna można zobaczyć piękno zdobień po obu stronach drzwiczek. Skrzynię wykonano z drewna sosnowego, oklejono drewnem orzechowym i intarsjowano jaworem.

Sekretarzyk ma jedenaście wysuwanych szuflad oraz większe miejsce do przechowywania. Warta podkreślenia jest przestrzeń, ukryta we wnętrzu sekretarzyka, do której można schować cenne dokumenty. Czas powstania tego eksponatu został oceniony na przełom XIX i XX w.

Piotr A. Czyż
Redakcja: Agnieszka Świerczewska
Bibliografia:
„Antyki. Poradnik kolekcjionerska”, Warszawa 2010.|
Grzeluk, „Słownik terminologiczny mebli”, Warszawa 2000|
Kaesz, „Meble stylowe”, Warszawa 1990.