Wraz z końcem lata i początkiem jesieni rozpoczynają się sezony myśliwskie. Obecnie istnieje możliwość polowania na jelenia szlachetnego. Kiedyś myślistwo było jedną z pasji, dzięki której pozyskiwano mięso i trofea, np. wieniec (poroże). Wszystkie polowania organizowano zgodnie z prowadzoną gospodarką leśną, okresami ochronnymi i przepisami prawnymi.

Na łowy najczęściej przyjeżdżała rodzina, zaproszeni goście. Zazwyczaj przygotowanie całego zdarzenia przypadało starszemu gajowemu, pomocnikom gajowego oraz dziedzicowi danego majątku. W dniu polowania gajowy ubierał się w ciemnozielony strój łowczego – kurtkę strzelecką, kapelusz z piórkiem, do pasa przypinał kordelas. W domu rozpoczynano przygotowania do uroczystego śniadania, a następnie kolacji kończącej polowanie w danym dniu.

W archiwach rodzinnych ziemiaństwa można odnaleźć wiele wspomnień związanych z polowaniami. Jednym z nich jest polowanie na dziki w dobrach Różanka Augusta Zamoyskiego z 1899 roku, w którym rodzina, przyjaciele i zaproszeni goście brali czynny udział.

Podczas takich polowań można było uzyskać trofea, które później były eksponowane w sieniach, bibliotekach, pokojach właściciela majątku, obecnie na wystawach. Takie trofeum dziś Państwu zaprezentujemy, znajduje się ono w dworskiej sieni na ekspozycji stałej. Jest to poroże jelenia szlachetnego,

Wyrastające z możdżeni poroże składa się z dwóch tyk. Na każdej z nich wyróżniona jest róża (krąg przy możdżeniu), perły (drobne zgrubienia), odnogi (odgałęzienia, których liczba może dochodzić do trzydziestu) oraz bruzdy (relikty po naczyniach krwionośnych i nerwach). Pierwszą odnogą ponad różą jest tzw. oczniak, następnie nadoczniak, opierak. Powyżej opieraka może znajdować się widlica (dwie odnogi układające się w literę V) lub korona (mianem korony nazywa się trzy lub więcej odnóg). Na dobrze rozbudowanym wieńcu mogą znajdować się dodatkowe odnogi na opieraku, bądź odnoga znajdująca się pod koroną, tzw. odnoga wilcza (czasem „zbędna”), wliczana do korony. Liczba odnóg i masa poroża zwiększa się z wiekiem jelenia (do 10-14 roku życia), u starszych osobników maleje (proces ten nazywany jest uwstecznianiem się poroża).

Piotr A. Czyż
Redakcja: Agnieszka Świerczewska

Bibliografia:
1. M. Łozińska, „W ziemiańskim dworze. Codzienność, obyczaje, święta, zabawy”, Warszawa 2010.
2. P. A. Czyż, „Polowania na dziki w dobach Zamoyskich w Różance”, „Intelektualia myśliwskie. Materiały VII sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 7 września 2013.
3. J. Sztolcman, „Polowanie na dziki w Różance”, „Łowiec Polski”. Dwutygodnik ilustrowany, poświęcony myślistwu, broni i hodowli psów myśliwskich, R. I, 1899, 20 marca/1 kwietnia, s. 3-6.