Eksponat tygodnia – szafka kątowa wisząca, XIX/XX w.

Dzisiaj przedstawiamy Państwu szafkę kątową znajdującą się w kuchni, na ekspozycji stałej.
Obiekt został wykonany z drewna najprawdopodobniej na przełomie XIX i XX w. Szafka jest dosyć nieduża: 70 cm wysokości, 41 cm szerokości. Posiada półokrągłe drzwiczki zamykane na klucz, a filąg ujęty jest ozdobną ramą. Ma formę mebelka o XVIII – wiecznej manierze.
W mniej zamożnych dworach to właśnie tego typu szafki pełniły funkcję apteczki. Zazwyczaj bywały dwa jej rodzaje: jedna na zioła, nalewki i preparaty lecznicze oraz druga tzw. „apteczka przyjemna”, znajdowały się w niej przyprawy korzenne, cukier, cytrusy (pomarańcze, cytryny) i mocniejsze alkohole (rum, arak).
Lekarz mieszkał i praktykował zazwyczaj w mieście, podróż była uciążliwa i podobnie jak porada lekarska generowała koszty. Apteczka dworska była więc na wsi jedynym miejscem, gdzie można było uzyskać pomoc medyczną. W XIX w. stanowiła swojego rodzaju „instytucję” usankcjonowaną prawnie w 1844 r. rozporządzeniem „O apteczkach domowych i środkach podręcznych”.
Lecznictwo domowe było domeną ziemianek, pieczę nad apteczką sprawowała sama pani domu. Młode dziewczęta były wdrażane do pracy w gospodarstwie domowym i zapoznawane z metodami lecznictwa.
Pani domu mogła jednak powierzyć opiekę nad apteczką zaufanej szafarce lub tzw. „pannie apteczkowej”. Taka osoba czerpała wiedzę z praktyki, rzadziej wynosiła ją ze szkół. Posiłkowała się raczej dość liczną w XIX w. literaturą fachową dotyczącą tego tematu np.: „Herbarzem Polskim” Marcina z Urzędowa czy „Zielnikiem” Syreniusza. Jej zadaniem było wydawanie kucharzom zapasów, smażenie konfitur, przyrządzanie nalewek i domowych lekarstw, pieczenie pierników oraz zbieranie ziół leczniczych.

Anna Leśniczuk
Fotografie: Piotr A. Czyż

Literatura:
Gloger Z., „Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. 1, [A – D]”, Warszawa 1985.